Δαρβίνος: Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών - Δαρβινιστές και αντιδαρβινιστές στην Ελλάδα

Δαρβίνος: Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών - Δαρβινιστές και αντιδαρβινιστές στην Ελλάδα



Οι πρόδρομοι του Δαρβίνου - Τι πρεσβεύει η θεωρία της εξέλιξης - Οπαδοί και αντίπαλοι του Δαρβίνου στην Ελλάδα - Εκκλησία και δαρβινισμός - Πόσο καλά γνωρίζουμε τη θεωρία της εξέλιξης στην Ελλάδα;
Ένα αμιγώς επιστημονικό θέμα θα μας απασχολήσει στο σημερινό μας άρθρο. Πρόκειται για τη θεωρία της εξέλιξης που διατυπώθηκε από τον Δαρβίνο και την απήχησή της στη χώρα μας.

Σε πολλά σχόλια αναγνωστών στα άρθρα μας ,και όχι μόνο στα δικά μας, διαβάζουμε σχόλια για τη θεωρία του Δαρβίνου (π.χ. ότι κάποιοι την επιβεβαιώνουν, άλλοι την αγνοούν κλπ). Όπως θα δούμε όμως στο τέλος του άρθρου αυτοί που γνωρίζουν τη θεωρία του Δαρβίνου δεν είναι πάρα πολλοί.

Τα στοιχεία του σημερινού μας άρθρου προέρχονται από το εξαιρετικό βιβλίο του διαπρεπούς γενετιστή και ακαδημαϊκού Κώστα Β. Κριμπά ‘’Ο δαρβινισμός στην Ελλάδα’’ έκδοση του ΕΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ, Αθήνα 2017.

Λαμάρκ: Ο πρόδρομος του Δαρβίνου
Πριν τη θεωρία της εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου υπήρξε η αναφορά της κλίμακας των ειδών (scala naturae)που προήλθε από τη Γαλλία και συγκεκριμένα τον φυσιοδίφη Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ (1744-1829). Σύμφωνα μ’ αυτή, μια εσωτερική τάση ωθεί τους οργανισμούς κατά την πάροδο των γενεών να διέρχονται μια προοδευτική κλίμακα στην οποία ανεβαίνουν από τα πιο στοιχειώδη στα πλέον σύνθετα τα πιο εξελιγμένα. Έτσι παρουσιάζεται για πρώτη φορά η φυλογενετική συγγένεια μεταξύ των διαφόρων ειδών.

Το 1917 ο Στέφανος Δημητριάδης στα ‘’Απανθίσματα εκ τινός βιβλίου ετερογλώσσου συλλεχθέντα και προσαρμοσθέντα εις την ημετέραν απλήν διάλεκτον’’ μιλά για την κλίμακα ή άλυσσον των όντων.

Άλλη μια αναφορά στην κλίμακα των ειδών με την πρόσθεση μιας διακλάδωσης εμφανίζεται στο βιβλίο ‘’Κοσμοσοφία ή το Καθολικόν αλληλέγγυον’’ μετάφραση εκ του γαλλικού βιβλίου ασήμου δημοσιογράφου (του Lecouturier). Οι μεταφραστές (Γ. Π. Ι. Πηλιορίτης και Π. Κ. Φερτεκλής) απέδωσαν τον γαλλικό τίτλο ‘’Socialisme Universel’’ ως ‘’καθολικόν αλληλέγγυον’’. Ο Κ. Β. Κριμπάς θεωρεί ότι μεταφραστές ήταν Δήμος (Παπ.) Αθανασίου, αναρχικός δημοσιογράφος από την Πορταριά Πηλίου και ο Κεφαλλονίτης Φραγκίσκος Πυλαρινός. Το βιβλίο επειδή έχει αναρχικό περιεχόμενο εμφανίζεται ότι τυπώθηκε στις Βρυξέλλες το 1856 κάτι που μάλλον δεν ισχύει.

Κάρολος Δαρβίνος: Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών
Ο Κάρολος Δαρβίνος (CharlesDarwin)(1809-1882) ήταν Άγγλος φυσιοδίφης από τις μεγαλύτερες μορφές των φυσικών επιστημών. Η επαναστατική θεωρία του για την εξέλιξη των έμβιων όντων μέσα από τη φυσική επιλογή σε συνδυασμό με την πειραματική εργασία πάνω στην κληρονομικότητα του σύγχρονού του Βοημού μοναχού Γιόχαν Γκρέγκορ Μέντελ θεμελίωσαν την επιστήμη της Βιολογίας. Δεν θα αναφερθούμε στις λεπτομέρειες της ζωής του Δαρβίνου. Θα αρκεστούμε στις θεμελιώδεις αρχές της θεωρίας της εξέλιξης του Δαρβίνου που είναι γνωστή ως δαρβινισμός. Αυτές είναι οι εξής:


α) Λόγω του μεγάλου αριθμού των απογόνων που δημιουργούνται από κάθε είδος έμβιων όντων σε ένα δεδομένο περιβάλλον, προκαλείται αγώνας για επιβίωση ανάμεσα στα διάφορα είδη με αποτέλεσμα να διατηρούνται σχετικά σταθερές οι αναλογίες τους.

β) Στον αγώνα για επιβίωση των ατόμων κάθε είδους επικρατούν τα καταλληλότερα άτομα, εκείνα δηλαδή που είναι καλύτερα προσαρμοσμένα στο δεδομένο περιβάλλον που ζουν. Λόγω της μεγαλύτερης προσαρμοστικότητάς τους έχουν και μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης και δημιουργίας απογόνων. Κατά συνέπεια τα κληρονομικά χαρακτηριστικά των ατόμων που είναι καλύτερα προσαρμοσμένα μεταβιβάζονται σε μεγαλύτερο αριθμό απογόνων από εκείνα στα οποία μεταβιβάζονται τα χαρακτηριστικά των ατόμων που διαθέτουν μικρότερη προσαρμοστικότητα. Η διαφοροποίηση αυτή οδηγεί σ’ ένα δυναμικό πρότυπο κληρονομικότητας που με τη βαθμιαία συγκέντρωση νέων κληρονομικών ιδιοτήτων καταλήγει τελικά στη δημιουργία νέων ειδών καλύτερα προσαρμοσμένων στο περιβάλλον καθώς διαθέτουν λόγω της διαδικασίας της επιλογής κληρονομικές ιδιότητες των πιο ευπροσάρμοστων ατόμων. Γι’ αυτό και η θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου είναι γνωστή και ως θεωρία της φυσικής εξέλιξης των ειδών (ΠΗΓΗ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ,τ. 3).
Ή πιο απλά, η εξέλιξη των βιολογικών ειδών, προκύπτει από τη φυσική επιλογή των κληρονομικών παραλλαγών που ευνοούν την επιβίωση των ατόμων στον αγώνα τους για εξασφάλιση τροφής και αναπαραγωγή.



Τη μελέτη αυτή με τίτλο ‘’On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life’’, τη δημοσίευσε ο Δαρβίνος το 1859. Το 1858 ο βιολόγος Άλφρεντ Ράσελ Ουάλας έστειλε μια μελέτη στον Δαρβίνο με παρόμοιες απόψεις με τις δικές του μετά από μελέτες στα νησιά της Μαλαισίας. Έτσι αναγκάστηκε ο Δαρβίνος να επιταχύνει τη σύνταξη της μελέτης του και το 1858 ύστερα από μεσολάβηση κοινών φίλων ο Ουάλας δέχτηκε να υποβάλουν μαζί τις εργασίες του στο Τσαρλς Λάιεν που ανακοίνωσε συγχρόνως και τις δύο στη Λιναία Εταιρεία του Λονδίνου.

Η δημοσίευση της Προέλευσης των Ειδών του Δαρβίνου προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον αλλά και έντονες αντιδράσεις σε όλο τον κόσμο, κυρίως από την πλευρά της Εκκλησίας και των θρησκευόμενων επιστημόνων. Ο ίδιος ο Δαρβίνος απέφυγε να συγκρουστεί με την Εκκλησία ενώ αργότερα αρνήθηκε την προσφορά του Μαρξ να του αφιερώσει το Κεφάλαιο, καθώς το θεωρούσε εχθρικό ως προς τη θρησκεία.

Οι αναφορές για τον Δαρβίνο στην Ελλάδα
Η πρώτη αναφορά στην έννοια της εξέλιξης στη χώρα μας έγινε από τον Αλέξανδρο Θεοτόκη (1822-1904), θείο του γνωστού λογοτέχνη Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Ο Α. Θεοτόκης σπούδασε στο Museum στο Παρίσι και όταν επέστρεψε στην Κέρκυρα το 1848 εξέδωσε το έργο ‘’Γενικοί Ζωολογικοί Πίνακες ή Πρόδρομος της ελληνικής ζωολογίας’’, στο οποίο αναφέρεται η αλλαγή των ειδών και διατυπώνονται τρεις εναλλακτικές απόψεις: η αμεταβλητότητα των ειδών, η μικρή και εντός είδους αλλαγή που δεν υπερβαίνει τα όρια του είδους όπως αυτό αρχικά δημιουργήθηκε και τέλος η άποψη ότι τα είδη αλλάζουν δημιουργώντας νέα είδη. Ο Θεοτόκης υποστήριζε τη δεύτερη άποψη. Το σημαντικό αυτό βιβλίο του Θεοτόκη δεν είχε καμία απήχηση και μάλιστα δεν έγινε γνωστό ούτε καν στους απογόνους του!
Οι ανασκαφές στο Πικέρμι της Αττικής που αποκάλυψαν τα απολιθώματα ειδών που είχαν εξαφανιστεί αναφέρονται σε ανυπόγραφο σημείωμα με τίτλο ‘’Τα εν Πικέρμι λείψανα’’ στο Αττικόν Ημερολόγιον που εξέδιδε ο Ειρηναίος Ασώπιος. Το σημείωμα αναφέρει ότι φαίνεται τα ευρήματα να επιβεβαιώνουν τις θεωρίες της μεταμείψεως του Δαρβίνου καθώς τα απολιθώματα που βρέθηκαν πιστοποιούν την ύπαρξη ενδιάμεσων ειδών.

Είναι μια από τις πρώτες αναφορές στο όνομα του Δαρβίνου. Ήδη από το 1840, στο Συνέδριο του Τορίνο, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (και Φιλικός) Κυριακός Δομνάνδος (1789-1852), είχε παρουσιάσει ανακοίνωση για απολιθώματα ζώων που εξαφανίστηκαν κάποια στιγμή στο παρελθόν, στην Πεντέλη (στο Πικέρμι ή στην Παλλήνη, που ήταν γνωστή τότε ως Χαρβάτι).
Η πρώτη «εμφάνιση» του δαρβινισμού στην Ελλάδα, έγινε μέσω επιστολών που αντάλλαξαν ο Γερμανός Theodor von Heldreich (1822-1902), διευθυντής του Βοτανικού Κήπου του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τον Δαρβίνο.
Επρόκειτο για τέσσερις επιστολές, δύο του Χελδράιχ και δύο του Δαρβίνου. Στη δεύτερη, ο Χελδράιχ, ενημερώνει τον Δαρβίνο ότι ο Σπυρίδων Μηλιαράκης μετέφρασε στα ελληνικά τη μελέτη του Δαρβίνου «Βιογραφικόν σχεδίασμα μικρού τίνος Παιδίου» και του στέλνει στο τεύχος της «Εστίας» (1877) στο οποίο είχε δημοσιευθεί. Η μετάφραση του Μηλιαράκη, είχε γίνει από τα γερμανικά.
Ο Σπυρίδων Μηλιαράκης (1852-1919), ήταν γιατρός κρητικής καταγωγής με σπουδές στη Γερμανία και ήταν φανατικός δαρβινιστής. Το 1926, μετά τον θάνατό του, εκδόθηκε το έργο του «Αι ψυχικαί ιδιότητας των ζώων», εμπνευσμένο προφανώς από το έργο του Δαρβίνου.«Η έκφραση των συγκινήσεων στον άνθρωπο και τα ζώα». Δαρβινιστής υπήρξε και ο Αιμίλιος Βαλαωρίτης, γιος του μεγάλου ποιητή μας Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, που πέθανε νεότατος από φυματίωση το 1882. Ήταν μόλις 25 ετών.
Το 1871, η έκδοση του νέου βιβλίου του Δαρβίνου για την «Καταγωγή του ανθρώπου», πυροδότησε νέα σχόλια, κυρίως ευνοϊκά.
Η θεωρία του Δαρβίνου, παρουσιάστηκε στον «Παρνασσό» το 1871 από τον Γ. Αποστολίδη και το 1873 από τον υφηγητή της Χημείας Λέανδρο Δόσιο

Σπυρίδων Σούγκρας: ο πρώτος σημαντικός «αντιδαρβινιστής»
Ο πρώτος μεγάλος πολέμιος των απόψεων του Δαρβίνου, ήταν ο υφηγητής της Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Σπυρίδων Σούγκρας (περ. 1850-1926). Το 1876, εξέδωσε ένα βιβλίο με περισσότερες από 250 σελίδες και τίτλο «Η νεωτάτη του υλισμού φάσις, ήτοι ο δαρουινισμός και το ανυπόστατον αυτού».
Ο Σούγκρας, χρησιμοποίησε πολυάριθμες γερμανικές και γαλλικές πηγές και οι απόψεις του είναι άριστα τεκμηριωμένες. Στο έργο του εμπλέκει τη θεολογία και τη φιλοσοφία στο ζήτημα της εξέλιξης των ειδών.
Χαρακτηρίζει μωρές και αποτρόπαιες τις συνέπειες της θεωρίας του Δαρβίνου «δηλ. της μετά του πιθήκου κοινής καταγωγής του ανθρώπου». Ο Σούγκρας γνωρίζει και τις θεωρίες των Ουάλας και Λαμάρκ και πιστεύει στον αταβισμό, που δεν δέχεται την ύπαρξη εξελικτικής διαδικασίας. Στη συνέχεια παραθέτει τις (αντιδαρβινικές) απόψεις ξένων επιστημόνων, ενώ στο δεύτερο τμήμα του βιβλίου του, ο Σούγκρας ασχολείται με «το εσφαλμένον τον έτι αποτροπαίου της θεωρίας ταύτης, δηλ. της κοινής μετά του πιθήκου καταγωγής του ανθρώπου».
Γράφει χαρακτηριστικά, ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι πολύ μεγαλύτερος από εκείνον του πιθήκου, τόσο στη μορφολογία όσο και στις λειτουργικές του δυνατότητες, δημιουργώντας έτσι αγεφύρωτο χάσμα. Οι χαρακτηρισμοί του δαρβινιστή Karl Vogt, ότι οι μιρκοκέφαλοι (παθολογικά) άνθρωποι, αποτελούν αναδρομή στην αρχέγονη κατάσταση, είναι ανυπόστατοι κατά τον Σούγκρα.
Όπως γράφει στη συνέχεια ο Σούγκρας, η γλώσσα των ανθρώπων, η έναρθρη γλώσσα, είναι ιδιάζουσα. Είναι ακατανόητο να αναζητήσουμε τη γένεσή της στους ολολυγμούς και τις οιμωγές των ζώων.
Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο του έργου του, ο Σούγκρας ασχολείται με τα προβλήματα που θέτει ο δαρβινισμός και τις επιπτώσεις που έχει στη θρησκεία και την ηθική.
Κλείνει το έργο του, γράφοντας ότι κάθε απόπειρα εξηγήσεως του αινίγματος της ζωής άνευ Θεού και Θείας Πρόνοιας ναυάγησε και θα συνεχίσει να ναυαγεί. Και τελειώνει με τα λόγια του Απόστολου Παύλου που υποστηρίζει ότι το μόνο θεμέλιο είναι ο Ιησούς.

Άλλοι αντιδαρβινιστές στην Ελλάδα
Την ίδια περίπου περίοδο, εμφανίζονται και άλλοι αντιδαρβινιστές στην Ελλάδα. Ο υφηγητής της Θεολογικής Σχολής Ι. Μοσχάκης, ο επίσκοπος Κεφαλληνίας Σπυρίδων Κομποθέκρας, ο Αθανάσιος Πετρίδης και ο νομικός Ανδρέας Παπαδιαμαντόπουλος. «Ήπιος» αντιδαρβινιστής, είναι ο Ιωάννης Σούτσος, καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γόνος της γνωστής φαναριώτικης οικογένειας.
Σταδιακά, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διαμορφώνονται δύο τάσεις. Οι καθηγητές της Ιατρικής και της Φιλοσοφικής Σχολής, είναι υπέρμαχοι του δαρβινισμού, ενώ οι θεολόγοι, είναι πολέμιοί του.
Όταν ο καθηγητής της Ιατρικής Ιωάννης Ζωχιός (1840-1912), παραδίδει μαθήματα για τη θεωρία της εξέλιξης (1880), οι αίθουσες δεν χωρούν όσους θέλουν να τα παρακολουθήσουν. Οι καθηγητές της Θεολογικής Σχολής Δαμαλάς, Καλογεράς και Ρώσσης, διαμαρτυρήθηκαν έντονα στη Σύγκλητο.
Ο Ζωχιός και ο Μηλιαράκης, βρίσκουν ένθερμο υποστηρικτή, στο πρόσωπο του καθηγητή της γεωλογίας Κωνσταντίνου Μητσόπουλου.
Ο Σταμάτιος Βάλβης, δημοσιεύει μια μετάφραση του έργου του φανατικού δαρβινιστή Έρνεστ Χέκελ, καθηγητή στην Ιένα, «Ιστορία της φυσικής δημιουργίας ή περί της θεωρίας της εξελίξεως».
«Η Καταγωγή των Ειδών», μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά από τον μεγάλο Νίκο Καζαντζάκη, το 1915, από την αγγλική, έκτη έκδοση.
Η μετάφραση του έργου του Χέκελ, πυροδότησε επιθετικές απαντήσεις από τον Ιωάννη Σκαλτσούνη (1821-1905), νομικό με σπουδές στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας και την Πίζα, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Ανάπλασις». Δημιουργοί του περιοδικού, ήταν Χριστιανοί Ζηλωτές, επηρεασμένοι από τον ιδιόρρυθμο θεολόγο Απόστολο Μακράκη 1831-1905).
Στον Σκαλτσούνη, απάντησε ο γιατρός Θεόδωρος Τσικόπουλος με το έργο του «Η καταδάφισις του ελληνικού πανεπιστημίου» (Λειψία 1894).
Ο δαρβινισμός συναντούσε την αντίδραση παραδοσιακών στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας. Το 1895, ο Φιλοποίμην Στεφανίδης, στον επικήδειο φίλου του φοιτητή που αυτοκτόνησε, αποδίδει το τραγικό γεγονός στις διδασκαλίες του δαρβινισμού που του προκάλεσαν κατάθλιψη και του οδήγησαν σε ψυχολογικό αδιέξοδο. Καταφέρεται εναντίον των πανεπιστημιακών καθηγητών που διδάσκουν τις θεωρίες του Δαρβίνου και ζητά την παραδειγματική τιμωρία τους, ακόμα και την ποινή του θανάτου!
Η κύρια πηγή πληροφόρησης σχετικά με τον δαρβινισμό, ήταν για τους Έλληνες τα έργα του Χέκελ. Ανάμεσα στους φοιτητές του Χέκελ στην Ιένα, ήταν τρεις σπουδαίος, Έλληνες.
Ο Γεώργιος Παπανικολάου (που επινόησε το τεστ ΠΑΠ), ο παιδαγωγός Αλέξανδρος Δελμούζος και ο πρωτοπόρος του σοσιαλισμού Γεώργιος Σκληρός (ψευδώνυμο του Γεώργιου Κωνσταντινίδη). Έτσι, έμμεσα, ο δαρβινισμός συνδέθηκε με τον δημοτικισμό και με τον μαρξισμό.
Στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, υπέρμαχοι του δαρβινισμού ήταν επίσης οι καθηγητές: Ν. Αποστολίδης (της Ζωολογίας), Ρ. Νικολαΐδης (της Φυσιολογίας) και Γ. Σκλαβούνος (της Ανατομίας). Στα βιβλία του, ο Νικολαΐδης αναφέρεται εκτενώς στον δαρβινισμό (1906). Ωστόσο, ένας ανώνυμος λίβελος που κυκλοφόρησε με τίτλο «Τα επιστημονικά χάλια του κ. Ρήγα Νικολαΐδου» (άκρως ευρηματικός ομολογουμένως…), αποδεικνύει ότι αντέγραψε μέρος των βιβλίων του Βάισμαν, του Funke και του Bunge, παραθέτοντας αποσπάσματα των έργων αυτών και των αντίστοιχων του Νικολαΐδη.

Τέλος, γύρω στο 1924, εκδόθηκε σε μετάφραση του Στάθη Φερεντίνου, το έργο του Kurt Lambert «Η θεωρία της εξελίξεως», όπου παρουσιάζονται οι δαρβινικές απόψεις.
Στέλιος Παπαδάκης – Αβροτέλης Ελευθερόπουλος
Μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, είναι ο Στέλιος Ε. Παπαδάκης, ο οποίος το 1933 παρουσίασε το έργο του «Η μετά Δάρβιν εξέλιξις της θεωρίας της εξελίξεως». Είχε δύστροπο χαρακτήρα και ζούσε έκλυτη ζωή. Ωστόσο, όσα γράφει, είναι άκρως πρωτοποριακά για την εποχή του.
Ο Αβροτέλης Ελευθερόπουλος (1867-1963), ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Ακροατές των παραδόσεών του ήταν ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Πλεχάνοφ!
Επίσης, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και τα παιδιά του Γεώργιος Β’ και Παύλος.
Αργότερα, ήρθε στην Ελλάδα και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο βιβλίο του «Αι ακριβείς βάσεις της φιλοσοφίας της φύσεως» (1940), παρουσιάζει τις απόψεις του οι οποίες όμως ήταν ήδη ξεπερασμένες από το 1926. Ο Ελευθερόπουλος, δέχθηκε σφοδρές επιθέσεις από την Ιερά Σύνοδο, που τον κατηγορούσε για αθεΐα και υλισμό και επειδή δίδασκε ότι ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο…

Από τον Μεσοπόλεμο ως τα μεταπολεμικά χρόνια
Στα χρόνια του Μεσοπολέμου, βασικοί «εκπρόσωποι» του δαρβινισμού στην Ελλάδα, ήταν ο καθηγητής της Ζωολογίας Γεώργιος Πανταζής, η διδασκαλία του οποίου για τον δαρβινισμό προκαλεί αντιδράσεις της Ιεράς Συνόδου. Ο Πανταζής έγραψε το πρώτο σχολικό βιβλίο Βιολογίας στην Ελλάδα (1933), τα «Στοιχεία Γενικής Βιολογίας». Δαρβινιστής, ήταν και ο Θρασύβουλος Βλησίδης (1886-1964), καθηγητής της Βιολογίας.
Ωστόσο, τα χρόνια εκείνα οι εκκλησιαστικοί κύκλοι αναδιοργανώνονται. Το 1907 ιδρύθηκε η οργάνωση «Ζωή». Στους κόλπους της, ιδρύθηκε η Χριστιανική Ένωσις Επιστημόνων που εξέδιδε το περιοδικό «Ακτίνες».

Η κυκλοφορία του το 1950, ήταν 40.000 τεύχη. Αλλά και στο αστεροσκοπείο «κυριαρχούν» Χριστιανοί επιστήμονες που μάχονται τις δαρβινικές απόψεις, όπως ο Σταύρος Πλακίδης (1893-1990) και ο Δημήτριος Κωτσάκης (1909-1986).
Ο Θεοδόσιος Ντομπζάνσκι
Καταλυτική για την πορεία της δαρβινικής θεωρίας στην Ελλάδα, ήταν η δεκαετία του ’60. Από το 1961, επιστρέφουν στη χώρα μας εξελικτικοί επιστήμονες, που φέρνουν, κυρίως από τις Η.Π.Α., τη συνθετική θεωρία της εξέλιξης, που αποτελεί σύνθεση της δαρβινικής επιλογής και της γενετικής σχολής του Μόργκαν.
Πρωτεργάτης της, ήταν ο Θεοδόσιος Ντομπζάνσκι (1900-1975), ρωσικής καταγωγής που όμως πολιτογραφήθηκε Αμερικανός. Δύο Έλληνες μεταδιδακτορικοί ερευνητές, ο Κώστας Κριμπάς και ο Κώστας Καστρίτσης. Ο Ντομπζάφνσκι, ήρθε 4 φορές στην Ελλάδα. Κατά την τελευταία επίσκεψή του, το 1969, ήρθε αντιμέτωπος με τις θρησκευτικές προκαταλήψεις της ελλαδικής θεολογίας. Κυρίως, με τον καθηγητή της Θεολογίας στον ΕΚΠΑ Μάρκο Σιώτη, μέλος της Ακαδημίας από το 1993.

Ελλαδική Εκκλησία και δαρβινισμός
Ο Ευθύμιος Νικολαΐδης στο έργο του «Science and Eastern Orthodoxy» γράφει ότι η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν πήρε θέση εναντίον του δαρβινισμού. Αυτό, σε μεγάλο βαθμό είναι σωστό. Υπήρξαν όμως «μεμονωμένες» φωνές που έγραψαν απαράδεκτα κείμενα σε έντυπα που κυκλοφορούσαν υπό την αιγίδα της Εκκλησίας. Χαρακτηριστικά, αναφέρουμε τον επίσκοπο Σύρου, Τήνου και Άνδρου, Αθανάσιο Λεβεντόπουλο και τον μακαριστό επίσκοπο Πειραιώς Καλλίνικο.
Ο μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος (1907-2010) ιεροκήρυκας το 1950, στο περιοδικό «Χριστιανική Σπίθα» φ. 109, έτος ΣΤ’ Ιούλιος 1950, παρουσίασε τον καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Βάσο Κριμπά, ως διάβολο με ουρά και μυτερά αφτιά, ενώ τον χαρακτήρισε αρχηγό των ελευθεροτεκτόνων στην Ελλάδα, λόγω ενός δημοσιεύματος του υπέρ του δαρβινισμού.
Τέλος, το έργο του ιεροκήρυκα Αναστάσιου Κ. Πιέριου «Η Θεωρία της εξελίξεως των όντων» αξιοθρήνητο κατά τον Κ. Κριμπά, συστήθηκε να προωθηθεί στα σχολεία ενώ έλαβε θερμά συγχαρητήρια από τον τότε Οικουμενικό Πατριάρχη, Αθηναγόρα.

Πόσο καλά γνωρίζουμε τη θεωρία του Δαρβίνου;
Το περιοδικό Science το 2005 μια έρευνα της κοινής γνώμης σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα βρίσκεται στην 28η θέση στη σειρά αποδοχής της θεωρίας της εξέλιξης σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά και προηγμένα κράτη. Το 54% των ερωτηθέντων, την αποδέχονται, το 14% δεν είναι βέβαιοι για την ορθότητά της, ενώ το 32% δεν τη δέχεται. Η Κύπρος, βρίσκεται χαμηλότερα στην κατάταξη. Και ακόμα πιο χαμηλά, οι Η.Π.Α. (!) και η Τουρκία!
Σε δημοσκόπηση του περιοδικού «Έψιλον» της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (?????????/3/2007), μόνο το 47% των Ελλήνων είχε ακούσει για τη θεωρία του Δαρβίνου. Το 50% από αυτούς τη θεωρούσαν εν μέρει αληθή και το 13% απολύτως αληθή.

Ιάκωβος Πιτζιπίος: Μια ξεχωριστή περίπτωση
Υπάρχει βέβαια και κάποιος, ο οποίος αντέστρεψε την κατεύθυνση στην κλίμακα των ειδών. Αυτός, ήταν ο Φαναριώτης Ιάκωβος Πιτζιπίος (1802-1869), ο οποίος στο μυθιστόρημά του «Ο πίθηκος Ξουθ» (1848), λοιδορεί τον Πρώσο διπλωμάτη Jacob Solomon Bartholdy που περιηγήθηκε την Ελλάδα και έγραψε εναντίον των Νεοελλήνων, τον παρουσιάζει ως ουρακοτάγκο! Πάντως από πολλούς, ο «Πίθηκος Ξουθ» θεωρείται ως το πρώτο ελληνικό έργο επιστημονικής φαντασίας».

Στο You Tube, μπορείτε να βρείτε βίντεο με ομιλίες του διαπρεπή ακαδημαϊκού κ. Κριμπά («Είπε ο Δαρβίνος κάτι προσβλητικό για τους Έλληνες» κ.ά)

Ο δαρβινισμός στα σχολικά βιβλία στην Ελλάδα
Όπως αναφέραμε, το πρώτο σχολικό βιβλίο βιολογίας γράφτηκε από τον Γεώργιο Πανταζή. Είχε τίτλο ‘’Στοιχεία γενικής βιολογίας για τους μαθητές της Δ’Γυμνασίου’’(η Δ’ γυμνασίου είναι η σημερινή Α’Λυκείου). Το βιβλίο αυτό που διδασκόταν στα σχολεία από το 1933 ως το 1951 ανέφερε την εξέλιξη και τους επιστημονικούς λόγους για να γίνει η θεωρία του Δαρβίνου αποδεκτή, καθώς και τις τότε γνωστές θεωρίες σχετικά με τον μηχανισμό της. Αντικαταστάθηκε από ένα όχι ιδιαίτερων αξιώσεων βιβλίο, που γράφτηκε από τον γιατρό, καθηγητή της Οδοντιατρικής Σχολής και λογοτέχνη Στέλιο Σπεράντσα το οποίο διδάχτηκε από το 1952 το 1975.

Πριν την δικτατορία δόθηκε σκληρή μάχη ανάμεσα σε δαρβινιστές και αντιδαρβινιστές καθώς οι δεύτεροι ζητούσαν να μην διδάσκεται η θεωρία της εξέλιξης. Έγινε μάλιστα και διαγωνισμός για τη συγγραφή βιβλίου που θα αντικαθιστούσε αυτό του Σ.Σπεράντσα. Η δικτατορία ακύρωσε τον διαγωνισμό. Ο Βασίλειος Κιόρτσης, καθηγητής Ζωολογίας στο Φυσιογνωστικό (και μετέπειτα Βιολογικό) Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρότεινε το βιβλίο να γραφτεί από τον Ι. Οικονομίδη, εγγράμματο βιολόγο, θρησκευόμενο και αρθρογράφο του περιοδικού Ακτίνες. Ο Οικονομίδης έγραψε ένα βιβλίο εξέλιξης που έδινε έμφαση στην φυσική θεολογία, ήταν δηλαδή αντίθετο με τη θεωρία του Δαρβίνου. Μετά την πτώση της δικτατορίας, για σύντομο χρονικό διάστημα χρησιμοποιήθηκε το βιβλίο των Κ.Κριμπά, Ε.Ζούρου, Σ.Τσάκα και Κ. Χριστοδούλου με τίτλο «Μαθήματα Βιολογίας» και ακολούθως το βιβλίο των Κ.Κριμπά και Ι. Καλοπίση «Βιολογία». Το βιβλίο αυτό ενόχλησε αρκετούς και η κυριότερη αντίδραση εντοπίστηκε σε δύο σειρές που ανέφεραν ότι ο άνθρωπος κατάγεται από ένα ζώο που αν το εξετάζαμε σήμερα, θα το κατατάσσαμε στους ανθρωποειδείς πιθήκους. Αυτή ήταν η γνώμη του Σίμσον, του μεγαλύτερου σύγχρονου παλαιοντολόγου. Οι οργανωμένες διαμαρτυρίες χριστιανικών ενώσεων συντέλεσαν στην απόσυρση αυτών των δύο σειρών από το βιβλίο ,χωρίς την έγκριση των συγγραφέων του βιβλίου. Το σχολικό εγχειρίδιο του Ελληνοαμερικανού ιστορικού Λευτέρη Σταυριανού «Ιστορία του ανθρώπινου γένους» (1984) δημιούργησε περισσότερα προβλήματα. Μετά από διαδηλώσεις και εντονότατες διαμαρτυρίες το βιβλίο αποσύρθηκε.Σ’ αυτό ίσως συντέλεσε ότι το βιβλίο είχε μαρξίζουσα χροιά.
Το 1996 η Ακαδημία Αθηνών υπέγραψε μαζί με άλλες 66 εθνικές Ακαδημίες, μία ανακοίνωση με την οποία υποστηριζόταν η διδασκαλία τηςεξέλιξης στα Γυμνάσια και τα Λύκεια.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ

Δαρβίνος: Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών - Δαρβινιστές και αντιδαρβινιστές στην Ελλάδα (protothema.gr)